Τρικάλων, νομός

Διοικητική διαίρεση της βορειοδυτικής Θεσσαλίας, που συνορεύει στα Β με τον νομό Γρεβενών, στα Α με τον νομό Λάρισας, στα Ν με τον νομό Καρδίτσας και στα Δ με τους νομούς Άρτας και Ιωαννίνων. Έχει έκταση 3.338 τ. χλμ. και πληθυσμό 138.946 κατ. Πρωτεύουσα είναι τα Τρίκαλα (44.232 κάτ.). Διοικητικά ο νομός χωρίζεται σε δύο επαρχίες: Τρικάλων (110.841 κάτ.) και καταλαμβάνει το νότιο τμήμα του νομού με πρωτεύουσα τα Τρίκαλα, και Καλαμπάκας (1.628 τ. χλμ., 28.465 κάτ.), που περιλαμβάνει το βόρειο τμήμα του νομού με πρωτεύουσα την Καλαμπάκα. Ο νομός Τρικάλων περιλαμβάνει συνολικά 4 δήμους (Καλαμπάκας, Πύλης, Τρικκαίων, Φαρκαδώνας), 142 κοινότητες και 248 οικισμούς. Μορφολογία, υδρογραφία, κλίμα. Ο νομός T., ο ορεινότερος της Θεσσαλίας, περιλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος της δυτικής λεκάνης (συνεχίζεται στον νομό Καρδίτσας) του θεσσαλικού βαθυπέδου, που περικλείεται από τις 3 πλευρές, A, B, Δ, από βουνά. Στα A o χαμηλός Τίτανος (693 μ.) και τα όρη του Ζάρκου χωρίζουν τον νομό Τ. από τον νομό Λάρισας, ενώ ανάμεσά τους περνάει ο Πηνειός. Βορειότερα οι δυο νομοί χωρίζονται από τα Αντιχάσια (Οξυά 1.416 μ., Μετερίζια 1.381 μ., στα όρια των νομών). Στα Β, ύστερα από ένα χαμηλό τμήμα υψώνονται, στα σύνορα με τον νομό Γρεβενών, τα Χάσια, απολήξεις των οποίων (Κράτσοβο 1.554 μ., Ορθοβούνι 1.106 μ.) εισχωρούν στον νομό Τ. Στα Δ ο νομός κλείνεται από τον ορεινό όγκο της Νότιας Πίνδου, ο οποίος καταλαμβάνει με διαδοχικές κορυφές μεγάλο τμήμα του νομού: στα σύνορα με τον νομό Ιωαννίνων υψώνονται οι κορυφές Άσπρα Λιθάρια (1.823 μ.), βορειότερα της οποίας υπάρχει η διάβαση της Κατάρας (1.705 μ.), διά της οποίας επικοινωνεί η Θεσσαλία με την Ήπειρο· νοτιότερα, ο Λάκμος (Περιστέρι, 2.295 μ.), Τζουμέρκα (2.429 μ.), στα σύνορα με τους νομούς Ιωαννίνων και Άρτας. Δυτικότερα, στο εσωτερικό του νομού, υψώνονται οι κορυφές Κέδρος (1.796 μ.), Σκλίβα (2.007 μ.), Κουρούνα (1.988 μ.), Χατζή (2.038 μ.), Τριγγία (2.204 μ.), Τσούκα (1.727 μ.), Νεράιδα (2.067 μ.), Αβγό (2.148 μ.), Λουπάτα (2.066 μ.), Καραβούλα (1.862 μ.), Κόζιακας (Κερκέτιον όρος, 1.901 μ.). Κύρια υδρογραφικά στοιχεία του νομού Τ. είναι ο Αχελώος και ο Πηνειός, που πηγάζουν από την περιοχή του, διαρρέουν μεγάλα τμήματά του και με τους παραποτάμους αποχετεύουν μεγάλες περιοχές του. Ο Πηνειός πηγάζει από τις βόρειες πλαγιές του Λάκμου, στο βορειοδυτικό τμήμα του νομού, κοντά στο Μαλακάσι και προχωράει ως Μαλακασιώτικο ρέμα στην κοιλάδα που άνοιξε ανάμεσα στα Χάσια και στη Νότια Πίνδο, δέχεται μετά το Μουργκάνι, που κατεβαίνει από τα Αντιχάσια, στρέφεται ύστερα στα Ν και διαρρέει την πεδιάδα περνώντας Δ της Καλαμπάκας και των T., και μετά στρέφεται στα Α, καθορίζει για λίγο τα σύνορα των νομών Τ. και Καρδίτσας και μπαίνει στον νομό Λάρισας, περνώντας ανάμεσα από τον Ζάρκο και τον Τίτανο, αφού δεχτεί προηγουμένως αρκετούς παραποτάμους (Ληθαίος ή Τρικαλινός, Κουμέρκας, Ντολερίτης, Γκούρας κ.ά.). Ο Αχελώος πηγάζει από τον Λάκμο, σε υψόμ. 2.000 μ., ως Ασπροπόταμος, προχωρεί στα Ν δεχόμενος διάφορα μικρότερα υδάτινα ρεύματα, σημαντικότερα από τα οποία είναι ο Κομναΐτικος και το Βαθύρεμα, και βγαίνει από το έδαφος του νομού στα σύνορα των νομών T., Άρτας και Καρδίτσας. Το κλίμα του νομού T., ορεινότερου της Θεσσαλίας και έξω από την ευεργετική επίδραση της θάλασσας, έχει σαφή τα χαρακτηριστικά του ηπειρωτικού, με ετήσιο θερμομετρικό εύρος επάνω και από 22°C. Η μέση ετήσια θερμοκρασία στις πεδινές περιοχές κυμαίνεται μεταξύ 16-17°C και φυσικά χαμηλώνει όσο προχωράμε προς τα ορεινά. Και στα πεδινά οι θερμοκρασίες κατεβαίνουν πολύ (στα Τ. έχει φτάσει –19°C) εξαιτίας των κατεβατών ανέμων, που φτάνουν από τα χιονισμένα βουνά, ενώ τα καλοκαίρια είναι εξαιρετικά θερμά (στα Τ. σημειώθηκε θερμοκρασία 44,5°C). Οι βροχοπτώσεις επηρεάζονται και εδώ από τη διάταξη των ορεινών όγκων και των πεδινών τμημάτων: στα δυτικά ορεινά τμήματα του νομού το ετήσιο ύψος φτάνει και υπερβαίνει τα 1.200 χλστ., ενώ στα πεδινά κυμαίνεται μεταξύ 400 και 600 χλστ. Οικονομία και οικισμοί. Ο νομός T., παρότι είναι ο δεύτερος, μετά τον νομό Λάρισας, σε έκταση νομός της Θεσσαλίας, είναι ο τελευταίος σε πληθυσμό και ο πλέον αραιοκατοικημένος. Πιο πυκνοκατοικημένο τμήμα του νομού είναι το νότιο, περισσότερο πεδινό και εύφορο, που αποτελεί την επαρχία Τ.· αντίθετα το βόρειο, η επαρχία Καλαμπάκας. Οι δύο επαρχίες, με την ίδια περίπου έκταση (1.710 τ. χλμ. η πρώτη, 1.628 τ. χλμ. η δεύτερη) παρουσιάζουν έντονη πληθυσμιακή διαφορά. Μετά την πρωτεύουσα Τρίκαλα, ο επόμενος σε πληθυσμό οικισμός είναι η Καλαμπάκα, που και αυτή παρουσίασε αύξηση πληθυσμού από το 1971· από τους υπόλοιπους οικισμούς η επαρχία Τ. περιλαμβάνει 17 και η επαρχία Καλαμπάκας 2 με πληθυσμό πάνω από 1.000 κατ. Από αυτούς μεγαλύτεροι είναι το Νεοχώρι, τα Μεγάλα Καλύβια, η Φαρκαδών κ.ά. Οι καλλιεργούμενες εκτάσεις του νομού Τ. είναι αρκετά λιγότερες σε σχέση με τους άλλους 3 θεσσαλικούς νομούς, αρδεύεται όμως περισσότερο από το 1/3 και έτσι ο νομός έχει τις μεγαλύτερες στη Θεσσαλία στρεμματικές αποδόσεις στο σιτάρι, στον αραβόσιτο, στο βαμβάκι κ.ά., και τη μεγαλύτερη παραγωγή καρπουζιών από όλους τους νομούς της χώρας. Στη δημιουργία του εισοδήματος του νομού συμβάλλουν επίσης σημαντικά η κτηνοτροφία και τα δάση: ο νομός Τ. παράγει το περισσότερο, μετά τον νομό Λάρισας, σκληρό τυρί και τη μεγαλύτερη ποσότητα στρογγυλής ξυλείας, κυρίως από έλατα, από όλους τους νομούς της χώρας. Η βιομηχανία και η βιοτεχνία του νομού Τ. βασίζεται κυρίως στην τυροκομία, στην επεξεργασία του ξύλου, στα υφαντά (φλοκάτες κλπ.) και άλλα είδη λαϊκής τέχνης κλπ. Ελατοδάσος κοντά στο χωριό Ελάτη: ο νομός είναι ο πρώτος της χώρας σε παραγωγή στρογγυλής ξυλείας. Στιγμιότυπο από το αντάμωμα Σαρακατσαναίων στο Περτούλι του νομού Τρικάλων (φωτ. ΑΠΕ). Γέφυρα στον ποταμό Τρικαληνό που διασχίζει τα Τρίκαλα, επιτείνοντας τη γραφικότητα της πόλης. Χιόνια στα ορεινά του νομού Τρικάλων (φωτ. ΑΠΕ). Περτούλι, γραφικό ορεινό χωριό του νομού Τρικάλων (φωτ. ΑΠΕ).